Çocuğum Göz Teması Kurmuyor, Bu Bir Otizm Belirtisi mi?

Çocuğunuzun sizinle veya başkalarıyla yeterince göz teması kurmadığını fark etmek, bir ebeveyn olarak sizi derinlemesine endişelendirebilir. "Acaba otizm belirtisi mi?" sorusu, aklınıza gelen ilk ve en korkutucu sorulardan biri olabilir. Bu endişeyi yaşayan tek ebeveyn değilsiniz. Ben Murat Güneş, bir Özel Eğitim Uzmanı olarak, bu makalede size göz teması eksikliğinin ne anlama geldiğini, ne zaman otizmle ilişkili olabileceğini ve en önemlisi, ne yapmanız gerektiğini adım adım anlatacağım.

Göz Teması Gelişimi Neden Bu Kadar Önemli?

Göz teması, sadece "bakmak" değildir; sosyal iletişimin temel taşıdır. Bebekler için bu, dünyaya açılan bir penceredir:

• Bağlanma: Anne-bebek arasındaki ilk duygusal bağı güçlendirir.
• Ortak Dikkat (Joint Attention): Bebeğin, sizin baktığınız şeye bakmayı öğrenmesini sağlar. Bu, dil gelişiminin temelidir.
• Duyguları Anlama: Karşısındakinin mutlu mu, kızgın mı olduğunu anlamayı öğretir.

Göz Teması Eksikliği *Her Zaman* Otizm Anlamına mı Gelir?

Kısa cevap: Hayır.

Bu, ebeveynlerin en sık düştüğü yanılgıdır. Çocuğunuzun göz teması kurmamasının otizm dışında pek çok farklı nedeni olabilir:

• Mizaç: Bazı çocuklar doğuştan daha utangaç veya içe dönük olabilir.
• Görsel Problemler: Çocuğun gözünde (şaşılık, miyop vb.) sizin fark etmediğiniz bir sorun olabilir.
• İşitsel Problemler: İsmini duymadığı için size bakmıyor olabilir.
• Uyaran Eksikliği: Çok fazla ekran maruziyeti (tablet/telefon) sosyal ipuçlarını öğrenmesini geciktirebilir.
• Diğer Gelişimsel Durumlar: Dikkat eksikliği veya sosyal anksiyete gibi durumlar da göz temasını etkileyebilir.

Otizm Spektrumunda Göz Teması Neden Farklıdır?

Otizm spektrum bozukluğunda (OSB) göz temasından kaçınma, genellikle "ilgisizlik" veya "utangaçlıktan" daha farklı bir temele dayanır. OSB olan çocuklar, sosyal ipuçlarını işlemekte zorlanabilirler.

Gözlemlemeniz gereken kritik farklar:

• İsme Tepkisizlik: Adıyla seslendiğinizde size dönüp bakmaz.
• İlgi Paylaşımı Eksikliği: Size göstermek istediği bir şeyi (örn: bir oyuncak) parmağıyla işaret edip, sonra dönüp sizin ona bakıp bakmadığınızı kontrol etmez.
• Karşılıklı Oyuna Girmeme: Sizinle "ce-e" oynamaktan veya karşılıklı gülümsemekten ziyade, kendi kendine veya nesnelerle oynamayı tercih eder.

Hangi Ayda Hangi Belirtiye Dikkat Etmeliyim?

• 6-9 Ay: İsmiyle seslenince genellikle bakmaz.
• 12 Ay: Parmağınızla gösterdiğiniz yere bakmaz.
• 16-18 Ay: Basit oyunlara (fış fış kayıkçı vb.) katılmaz, ilgisini sizinle paylaşmaz.

Çocuğum Göz Teması Kurmuyor. Şimdi Ne Yapmalıyım? (Adım Adım Yol Haritası)

Endişelenmek yerine harekete geçme zamanı. İşte 3 adımlık planınız:

1. Adım: Gözlemleyin ve Not Alın

Hemen "otizm" tanısı koymak yerine bir "gözlemci" olun. Sadece göz teması mı sorun? Yoksa yukarıda bahsettiğimiz "isme tepkisizlik", "ilgi paylaşmama" veya "tekrarlayıcı hareketler" (kendi etrafında dönme, el çırpma) gibi başka belirtiler de var mı?

2. Adım: Bilimsel Bir Ön Tarama Yapın

Gözlemlerinizi somut bir veriye dökmek, atacağınız en doğru ilk adımlardan biridir. Eğer çocuğunuz 16-30 ay arasındaysa, gözlemlerinizi netleştirmek için uluslararası geçerliliği olan bir ön tarama testi uygulayabilirsiniz.

3. Adım: Bir Uzmana Danışın (En Önemli Adım)

Online test sonucunuz "düşük risk" çıksa bile, içinizde bir şüphe varsa,mutlaka bir uzmana başvurun.

Ön tarama testleri bir "risk" belirtir, asla "tanı" koymaz. Doğru adres, bir Çocuk ve Ergen Psikiyatristi veyaÇocuk Nöroloğudur. Uzman, çocuğunuzu klinik ortamda değerlendirerek en doğru yönlendirmeyi yapacaktır.

Unutmayın, erken farkındalık bir "etiket" değil, çocuğunuzun doğru eğitimi alması için bir "fırsattır".